Efektywna restrukturyzacja jest działaniem umożliwiającym przedsiębiorstwu dalsze funkcjonowanie, z jednoczesnym wypełnieniem zobowiązań wobec swoich wierzycieli, bez nadmiernych trudności. Należy zaaprobować jej funkcjonowanie w polskim porządku prawnym, a przedsiębiorców zachęcić do korzystania z tych rozwiązań prawnych, gwarantujących bezpieczeństwo dalszego trwania firmy, z uwzględnieniem redukcji istniejącego zadłużenia – podkreśla dr Paweł Żuradzki.
Przed nami zbliżający się upływ kolejnego kwartału, okresu sprawozdań, podsumowań, analiz, konstruktywnych rozmów, odpowiedzi na pytania, jakie należy podjąć kroki, a jeśli – to w jaki sposób wizję przyszłości osadzić w mechanizmach zabezpieczających funkcjonowanie firmy. Okazuje się, że pewnym z wiodących założeń jest dywersyfikacja przedmiotu działalności. Zjawisko rosnącego popytu na budownictwo mieszkaniowe potwierdza w pewnym stopniu tę tezę, ściślej – zmiana przedmiotu działalności na „quasi-deweloperkę”. Ceny notują znaczący wzrost i w chwili obecnej trudno zauważyć mechanizmy, które spowodowałyby odwrócenie trendu. Popyt umożliwił przedsiębiorcom częściowe przebranżowienie w kierunku sektora budowlanego. Wydawałoby się, że brak wiedzy, „know how„, a także deficyt zasobów kadrowych nie będzie uzasadniał zmiany profilu działalności przedsiębiorców, którzy wcześniej z branżą budowlaną mieli niewiele do czynienia. Coś, co było oczywiste, wcale takie nie jest … Umiejętne posługiwanie się instrumentami prawnymi, a także różnego rodzaju wizje gospodarcze, często są trwałymi podwalinami do kolejnych inwestycji. Jako społeczeństwo przyglądamy się przedsiębiorcom, którzy posiadają duże firmy, a przy tym nie zdajemy sobie sprawy ze skali problemów obciążających ich barki. O utratę płynności finansowej nie jest trudno, szczególnie w sytuacji, kiedy 60-70% działalności firmy powiązane jest z jednym, bądź dwoma kontrahentami. Dlatego im wyższy poziom mechanizmów prawnych, gwarantujących określoną sferę pomocy prawnej, tym większy wzrost standardów demokratycznego państwa prawnego, których ramy wyznacza art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Świadomość prawna przedsiębiorców jest z każdym rokiem większa, niemniej jednak można dostrzec inny poziom zrozumienia przekazu prawnego oraz inny standard zaufania do jego treści.
W polskim porządku prawnym obowiązuje ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 814 z późn. zm.). Głównym założeniem ww. ustawy restrukturyzacyjnej było ,,wprowadzenie skutecznych instrumentów pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika i zapobieżenie jego likwidacji”. Jak zauważali projektodawcy, „zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika w wielu przypadkach jest znacznie korzystniejsze dla wierzycieli niż jego likwidacja. Zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika oznacza również zachowanie miejsc pracy oraz, co do zasady, możliwość nieprzerwanego realizowania kontraktów, a więc ma pozytywne znaczenie społeczne i gospodarcze” [Druk Sejmowy nr 2824, 2015]. Trzeba podkreślić, że mamy do czynienia z bardzo zajmującą i ciekawą ustawą. Zaś z roku na rok restrukturyzacja, czy też ostatecznie upadłość, cieszą się coraz większą popularnością. Pamiętajmy, że inicjację jakiegokolwiek trybu restrukturyzacyjnego w prowadzonej przez nas działalności gospodarczej nie możemy postrzegać w kategoriach porażki, wręcz przeciwnie, powinniśmy ją odbierać jako działanie, które wiąże się ze zdrowym rozsądkiem. Ratowanie działalności przedsiębiorstwa to szansa na skorzystanie z profitów jego funkcjonowania na rynku właściwym, do których można zaliczyć m.in. potencjał inżynieryjny czy też doświadczenie, a także rozwiniętą sieć kontaktów biznesowych. Zgodnie z art. 1 ww. ustawy, prawo restrukturyzacyjne reguluje zawieranie przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami, skutki układu oraz przeprowadzanie działań sanacyjnych. Koncentracja uwagi w ustawie kładzie główny nacisk na ratowanie przedsiębiorstw przed likwidacją w drodze porozumienia (układu) z jego wierzycielami, którzy pełnią wiodącą funkcję w procesie naprawczym, przy jednoczesnym ograniczeniu roli sądu. Znamienne jest to, że postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub tylko zagrożonego niewypłacalnością. Jego celem jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również poprzez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Postępowania restrukturyzacyjne, w zależności od potrzeb, zmierzają do wypracowania wspólnych planów działania, z wyłączeniem egzekucji komorniczych, mając na celu uratowanie przedsiębiorstwa przed likwidacją. Biorąc pod uwagę art. 2 ww. ustawy, restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:
1. postępowaniu o zatwierdzenie układu
2. przyspieszonym postępowaniu układowym
3. postępowaniu układowym
4. postępowaniu sanacyjnym
Postępowanie o zatwierdzenie układu pozwala przedsiębiorcy (dłużnikowi) na utrzymanie kontroli nad firmą i całym procesem. Jego zadaniem i uprawnieniem, które ma charakter przywileju, jest wybór nadzorcy sądowego, formułowanie treści propozycji układowych i, co ważne, przeprowadzenie głosowania nad układem. Postępowanie to jest prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia przedsiębiorcy (dłużnikowi) zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Zarząd nad majątkiem sprawuje nadal przedsiębiorca (dłużnik), przy jednoczesnym wyznaczeniu nadzorcy sądowego. Stosuje się je, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Postępowanie układowe umożliwia przedsiębiorcy (dłużnikowi) zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Zarząd nad majątkiem sprawuje przedsiębiorca (dłużnik), lecz jest ograniczony przez nadzorcę sądowego. Postępowanie to może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Postępowanie sanacyjne przeznaczone jest dla przedsiębiorców niewypłacalnych lub tylko zagrożonych niewypłacalnością. W konsekwencji zmierza do restrukturyzacji zobowiązań w drodze zawarcia układu z wierzycielami poprzez sporządzenie i zatwierdzenie spisu wierzytelności. Zgodnie z przepisami ww. ustawy działania sanacyjne są czynnościami prawnymi i faktycznymi, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie mu zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Kluczowe jest to, że w tym postępowaniu przedsiębiorca (dłużnik) traci pełną kontrolę nad przedsiębiorstwem poprzez ograniczenie lub pełne odebranie zarządu własnego.
Niewątpliwie przyjęta instytucjonalizacja działań naprawczych przedsiębiorstw ma na celu uchronienie ich przed likwidacją. Efektywna restrukturyzacja jest działaniem umożliwiającym przedsiębiorstwu dalsze funkcjonowanie, z jednoczesnym wypełnieniem zobowiązań wobec swoich wierzycieli, bez nadmiernych trudności. Należy zaaprobować jej funkcjonowanie w polskim porządku prawnym, a przedsiębiorców zachęcić do korzystania z tych rozwiązań prawnych, gwarantujących bezpieczeństwo dalszego trwania firmy, z uwzględnieniem redukcji istniejącego zadłużenia.
dr Paweł Żuradzki
autor jest doktorem nauk prawnych, radcą prawnym
