Beata Maciejewska – autorka wielu artykułów i książek o Wrocławiu i Dolnym Śląsku, wyjątkowa pasjonatka historii naszego regionu – w czasie spotkania autorskiego w ramach Festiwalu Góry Literatury przypomniała ważną akcję. Mianowicie od kilkunastu lat trwają różnorodne starania o zwrot zabytków, archiwaliów, detali, artefaktów itp. Zwrot do miejsca pierwotnego. To znaczy do tego, w którym obiekt od początku funkcjonował, czasem powstał, czy został do niego zamówiony. Przez kilka lat po 1945 roku, dobrze to wiemy, trwał prywatny i oficjalny szaber na ziemiach, które zamieszkujemy. Próbowano później kilkakrotnie poprowadzić skuteczną akcję zwrotu, jednak zawsze szybko się wyczerpywała, nie miała dość napędu, żeby znieść opory, niechęć, a nawet wrogość obecnych właścicieli. Nie ma co ukrywać, że działa przyzwyczajenie, zwykle przecież wieloletnie, ba, czasem jest to zbudowanie zasadniczego trzonu stałej wystawy w oparciu o zabytki z naszego regionu – patrz ekspozycja rzeźby średniowiecznej w warszawskim Muzeum Narodowym. Bywało i tak, że zwroty – po upartych staraniach – dokonywały się skutecznie, choć pokazywały również, że traktowanie owych zabytków odbiegało dalece od norm przyzwoitego ich przechowywania. Tutaj przytacza się zwykle sytuację oddania szafy Madonny Pięknej gdańskiej bazylice Mariackiej. Oto oficjele państwowi i kościelni celebrują fakt zwrotu, a po przecięciu wstąg okazuje się, że cenny zabytek przechowywano w piwnicy, w której to szyba była wiele lat wybita, a gołębie w szafie urządziły sobie gniazda. Z oczywistymi konsekwencjami. Akcja zainicjowana przez Beatę Maciejewską i Gazetę Wyborczą przyniosła kilka konkretnych efektów. Oddano to, co przynależało do obiektu, miejsca, mieszkańców. Recepta na skuteczność w tej sferze jest prosta. Uparte upominanie się o zwrot. Oczywiście potrzebne są podstawowe warunki: znajomość tematu, no i pewność, że po powrocie obiekt będzie i u siebie, i dobrze, profesjonalnie traktowany. Stąd potrzeba współpracy. Pasjonatów i instytucji. Możliwa? Jestem optymistą.
Mietek Kowalcze
